Kontakt z dzieckiem to jedno z podstawowych praw i obowiązków każdego z rodziców, niezależnie od tego, czy posiada on pełną władzę rodzicielską. W sytuacji, gdy rodzice żyją osobno i brak porozumienia co do sposobu realizowania kontaktów z małoletnim, konieczne może być ustalenie kontaktów z dzieckiem na drodze sądowej. Sprawa taka – choć często emocjonalnie trudna – przebiega według jasnych procedur określonych w kodeksie rodzinnym i opiekuńczym.
Poniżej wyjaśniamy krok po kroku, jak przebiega sprawa o ustalenie kontaktów, kto może złożyć wniosek, jakie dowody są istotne i w jakich sytuacjach warto rozważyć zabezpieczenie kontaktów z dzieckiem na czas trwania postępowania.
Sprawa o sądowe ustalenie kontaktów z dzieckiem po rozwodzie
Kontakt z dzieckiem to pojęcie obejmujące zarówno bezpośrednie spotkania, odwiedziny czy wspólne wyjścia, jak i kontakt pośredni – rozmowy telefoniczne, komunikację online, wymianę wiadomości lub korespondencji. Kontakty z małoletnim mają na celu utrzymanie i pielęgnowanie więzi emocjonalnej między dzieckiem a rodzicem, który nie sprawuje z nim codziennej opieki.
Kontakty z dzieckiem a władza rodzicielska
Co istotne, kontaktów rodzica z dzieckiem nie należy utożsamiać z wykonywaniem władzy rodzicielskiej. Nawet jeśli jeden z rodziców został tej władzy pozbawiony, w dalszym ciągu – co do zasady – ma prawo do kontaktów, chyba że sąd orzeczeniem je ograniczy lub wykluczy w wyjątkowych przypadkach (np. przemocy, uzależnienia, choroby psychicznej).
Kiedy i dlaczego warto wystąpić o ustalenie kontaktów z dzieckiem?
Ustalić kontakty z dzieckiem należy wtedy, gdy między rodzicami nie ma porozumienia w tej kwestii albo jeden z nich utrudnia drugiemu realizację przysługującego mu prawa. Sytuacje takie często pojawiają się po rozwodzie, ale mogą mieć miejsce także w przypadku rozstania konkubentów czy w rodzinach patchworkowych.
Typowe powody, dla których rodzic może złożyć wniosek o ustalenie kontaktów, to m.in.:
- odmawianie przez drugiego rodzica kontaktów lub ich sabotowanie,
- nieprecyzyjne ustalenia co do częstotliwości kontaktów i ich formy,
- chęć ustalenia harmonogramu kontaktów – np. weekendy, wakacje, święta,
- sytuacje konfliktowe, w których nie ma możliwości wypracowania wspólnego stanowiska.
Wniosek może złożyć zarówno rodzic, który nie mieszka z dzieckiem, jak i ten, który sprawuje nad nim stałą opiekę, jeśli uzna, że konieczne jest uregulowanie kontaktów z dzieckiem dla jego dobra lub ochrony przed nadużyciami drugiego rodzica.
Kto jeszcze może złożyć wniosek o ustalenie kontaktów rodzica z dzieckiem
Zgodnie z kodeksem rodzinnym i opiekuńczym, prawo do kontaktów przysługuje nie tylko rodzicom. Wniosek o uregulowanie kontaktów mogą również złożyć inni członkowie rodziny, zwłaszcza dziadkowie, jeśli zostali pozbawieni możliwości utrzymywania relacji z wnukiem. W praktyce sprawy o ustalenie kontaktów są jednak najczęściej inicjowane przez jednego z rodziców.
Jak przebiega sprawa o ustalenie kontaktów z dzieckiem?
1. Złożenie wniosku do sądu
Postępowanie o ustalenie kontaktów z dzieckiem rozpoczyna się od złożenia wniosku do sądu rejonowego – wydziału rodzinnego i nieletnich – właściwego dla miejsca zamieszkania dziecka. Postępowanie toczy się w trybie nieprocesowym, co oznacza, że strony nie występują jako powód i pozwany, lecz jako uczestnicy postępowania.
Wniosek o ustalenie kontaktów powinien zawierać:
- oznaczenie sądu i stron,
- żądanie: w jaki sposób rodzic chciałby uregulować kontakty z dzieckiem (np. co dwa tygodnie w weekendy, połowa ferii i wakacji itp.),
- wniosek o zabezpieczenie kontaktów (jeśli sytuacja tego wymaga),
- uzasadnienie i opis dotychczasowej relacji z dzieckiem oraz ewentualne trudności,
- dowody (np. korespondencja, zdjęcia, nagrania, świadkowie),
- podpis i opłatę sądową w wysokości 100 zł.
2. Wniosek o zabezpieczenie kontaktów z dzieckiem
Czas oczekiwania na rozprawę może być długi, dlatego warto dołączyć również wniosek o zabezpieczenie kontaktów – czyli tymczasowe uregulowanie zasad kontaktów do czasu wydania orzeczenia. Zabezpieczenie kontaktów z dzieckiem pozwala na szybkie ustanowienie tymczasowego harmonogramu spotkań, który obowiązuje w trakcie trwania postępowania.
To szczególnie ważne w przypadkach, gdy drugi rodzic nagle i bez uzasadnienia uniemożliwia jakiekolwiek kontakty.
Jak sąd rozpoznaje sprawę o ustalenie kontaktów?
W toku postępowania sąd przede wszystkim kieruje się dobrem dziecka. Zbada m.in.:
- jak dotychczas wyglądały kontakty z dzieckiem,
- jaka jest więź emocjonalna między dzieckiem a rodzicem,
- jaka częstotliwość kontaktów będzie najlepsza dla prawidłowego rozwoju dziecka,
- jakie są potrzeby dziecka wynikające z wieku, nauki, zdrowia i innych czynników,
- jaka jest postawa każdego z rodziców względem dziecka i drugiego opiekuna.
Sąd może przesłuchać obie strony oraz ich świadków – np. nauczycieli, członków rodziny czy opiekunów. Kluczowe znaczenie ma także opinia biegłych, w szczególności Opiniodawczego Zespołu Sądowych Specjalistów (OZSS), w którego skład wchodzą psychologowie i pedagodzy. Opinia taka pomaga ocenić więzi rodzinne oraz kompetencje wychowawcze rodziców.
Jakie orzeczenia może wydać sąd?
Po zakończeniu postępowania, sąd wydaje postanowienie o ustaleniu kontaktów z dzieckiem, które może:
- ustalić szczegółowy harmonogram kontaktów (dni, godziny, okresy świąteczne i wakacyjne),
- zobowiązać rodzica do odbierania i odwożenia dziecka,
- określić formy kontaktu – osobiste, telefoniczne, internetowe,
- ograniczyć kontakty (np. do obecności kuratora),
- wykluczyć kontakty (tylko w wyjątkowych przypadkach – gdy są one szkodliwe dla dziecka).
Wydane orzeczenie jest wykonalne natychmiast po ogłoszeniu. Od postanowienia można wnieść zażalenie w terminie 7 dni.
Co zrobić, jeśli drugi rodzic nie stosuje się do postanowienia sądu?
Niestety, nawet po wydaniu korzystnego postanowienia, drugi rodzic może utrudniać realizację ustalonych kontaktów. W takim przypadku możliwe jest wszczęcie postępowania o wykonanie kontaktów.
Składając wniosek, możesz domagać się:
- Zagrożenia nakazem zapłaty określonej kwoty za każde naruszenie ustalonych kontaktów.
- Wymierzenia kary i przymusowej egzekucji – jeśli pierwszy etap nie przyniesie efektów.
W praktyce oznacza to, że rodzic utrudniający realizację kontaktów będzie musiał zapłacić drugiemu rodzicowi określoną przez sąd kwotę, co skutecznie zniechęca do dalszego naruszania postanowienia.
Czy dziecko może odmówić kontaktów z rodzicem?
Tak, w określonych sytuacjach dziecko może odmówić kontaktów z ojcem lub matką, jednak sąd każdorazowo ocenia, czy odmowa ta jest uzasadniona. Co do zasady, zarówno rodzic, jak i dziecko mają obowiązek utrzymywania ze sobą kontaktów, a kontaktów z dzieckiem nie można swobodnie ignorować.
Jeżeli jednak w toku postępowania okaże się, że realizacja kontaktów z dzieckiem zagraża jego dobru (np. z powodu przemocy, manipulacji lub całkowitego braku więzi), sąd może ograniczyć zakres lub nawet zakazać odbywania kontaktów. W praktyce, odmowa kontaktów przez dziecko – szczególnie starsze – może wpłynąć na zakres ustalenia kontaktów. Kluczowe znaczenie ma wówczas opinia biegłych i stanowisko dziecka przedstawione na rozprawie o kontakty z dzieckiem.
Wsparcie kancelarii adwokackiej – dlaczego warto?
Choć wniosek o uregulowanie kontaktów teoretycznie możesz przygotować samodzielnie, warto rozważyć pomoc prawnika. Dobry adwokat od spraw rodzinnych pomoże:
- profesjonalnie sporządzić wniosek o ustalenie kontaktów,
- złożyć wniosek o zabezpieczenie kontaktów,
- zebrać dowody i przygotować się do rozprawy,
- przeprowadzić skuteczną argumentację przed sądem,
- reprezentować Cię w całym postępowaniu.
Doświadczona kancelaria adwokacka dostosuje strategię procesową do Twojej sytuacji i zadba o realizację najważniejszego celu – czyli ochrony relacji z dzieckiem. Potrzebujesz pomocy adwokata? Zapraszam do kontakt.
Podsumowanie – co warto zapamiętać?
- Sprawa o kontakty z dzieckiem toczy się w trybie nieprocesowym na wniosek jednego z rodziców lub dziadków.
- Wniosek powinien wskazywać konkretne żądania i zawierać propozycję harmonogramu kontaktów.
- Można również złożyć wniosek o zabezpieczenie kontaktów z dzieckiem na czas trwania postępowania.
- Sąd bada każdą sprawę indywidualnie, kierując się dobrem dziecka i opierając się m.in. na opinii biegłych.
- Orzeczenie sądu ma charakter wykonawczy – jeśli jest ignorowane, możliwa jest egzekucja kontaktów.
- W sprawach trudnych i emocjonalnych warto zaufać pomocy profesjonalnego adwokata, który przygotuje dokumentację i będzie reprezentował Cię przed sądem.
FAQ – najczęściej zadawane pytania
Jak przebiega sprawa o kontakty, gdy rodzice nie mogą się porozumieć?
W przypadku braku porozumienia, rodzic może złożyć do sądu wniosek o ustalenie kontaktów z dzieckiem. Sprawa o kontakty toczy się w trybie nieprocesowym i kończy się wydaniem postanowienia określającego m.in. zakres, sposób i częstotliwość kontaktów.
Czy sąd może ograniczyć kontaktów przez rodzica?
Tak, jeżeli realizacja kontaktów z dzieckiem zagraża jego dobru, sąd może ograniczyć lub zakazać kontaktów. W praktyce takie przypadki dotyczą np. przemocy, uzależnień lub prób utrudniania kontaktów z dzieckiem przez jednego z rodziców.
Jakie dowody są ważne w sprawie ustalenia kontaktów z dzieckiem?
W sprawach dotyczących uregulowania kontaktów sąd bierze pod uwagę dokumenty, zdjęcia, wiadomości, opinię biegłych oraz zeznania świadków. W przypadku trudnej relacji, kluczowe może być badanie przez OZSS.
Co robić, gdy kontakty są utrudniane mimo wyroku sądu?
W takiej sytuacji można złożyć wniosek o wykonanie kontaktów i domagać się zasądzenia na rzecz uprawnionego oznaczonej sumy pieniężnej za każde naruszenie terminu realizacji kontaktów z dzieckiem.
Czy kontakty mogą odbywać się tylko telefonicznie lub online?
Tak – szczególnie, gdy odległość lub stan zdrowia to uzasadnia. Sąd może określić, że kontakty z dzieckiem obejmują rozmowy telefoniczne, wideopołączenia czy inne formy zdalne, zwłaszcza w okresach przejściowych lub przy koniecznym ograniczeniu kontaktów z drugim rodzicem.
